Nhân vật bất thường
Bà Otunbayeva được coi là một nhân vật bất thường tại khu vực Trung Á, nơi xưa nay chỉ ít nữ chính trị gia nắm các vị thế cấp cao. Tuy nhiên, vai trò mới thực ra cũng không mới với bà cựu ngoại trưởng 59 tuổi này.
Roza Otunbayeva sinh ra tại thành phố miền nam Osh, tốt nghiệp năm 1972 ngành triết học tại Đại học Quốc gia Mátxcơva. Vóc người thấp đậm và sự giản dị kín đáo xem ra không ảnh hưởng gì tới con đường sự nghiệp của bà Otunbayeva, để rồi rất nhanh sau đó trong giới tinh hoa ngoại giao Kyrgyzstan thập niên đầu thời hậu Xôviết nổi lên cái tên Roza Otunbayeva. Bà Otunbayeva từng là quan chức từ thời Xôviết, làm đại diện tại Liên Hợp Quốc, trở thành Đại sứ đầu tiên của Kyrgyzstan tại Mỹ và Anh...
Được đánh giá là người rất có tài ăn nói và rất thành thạo tiếng Anh, bà Otunbayeva từng giữ ghế ngoại trưởng thời thập niên 1990 khi ông Askar Akayev làm Tổng thống. Là người kịch liệt chống tham nhũng, sau đó đảng Ata-Jurt của bà Otunbayeva là một trong những nhóm đối lập chính hậu thuẫn ông Bakiyev và đã giúp đưa ông này lên ghế tổng thống bằng cuộc Cách mạng Tulip năm 2005. Bà được bổ nhiệm làm quyền ngoại trưởng một thời gian ngắn nhưng không được quốc hội phê chuẩn, rồi lại thất bại khi tranh cử trong cuộc bầu cử phụ của quốc hội.
quan hệ giữa bà Otunbayeva với ông Bakiyev rạn nứt khi bà công khai chỉ trích Tổng thống để tham nhũng lan tràn và ưu ái đưa người thân vào nắm những vị trí béo bở, khiến dân chúng ngày càng bất bình. Năm 2007 bà trở thành đại diện đảng Dân chủ xã hội đối lập.
Bà Otunbayeva được coi là nhân vật trung tâm trong vụ bạo loạn ngày 6 và 7.4, khi quân chính phủ bị cáo buộc theo lệnh Tổng thống Bakiyev nổ súng vào đoàn người biểu tình phản đối tại thủ đô Bishkek và các thành phố khác, làm ít nhất 85 người chết và hơn 1.400 người bị thương.
Gánh nặng thách thức
Chưa đầy 24 giờ sau vụ bạo động buộc ông Bakiyev phải rút về cố thủ ở miền nam, bà Otunbayeva đứng ra giải tán Quốc hội và thành lập Chính phủ lâm thời với tuyên bố sẽ điều hành đất nước trong sáu tháng trước khi tổ chức bầu cử tự do và công bằng vào cuối tháng Chín hoặc đầu tháng Mười.
Về tương lai, giới phân tích cho rằng “tuổi thọ” của bà Otunbayeva sẽ phụ thuộc vào mức độ lớn hơn từ phản ứng quốc tế với vai trò lãnh đạo của bà, đặc biệt là khi các đối thủ kình địch chạy đua vào ghế tổng thống cũng đang hy vọng xuất hiện trong ban lãnh đạo lâm thời.
Với thách thức tức thời nảy sinh ngay sau vụ bạo loạn là xử lý Tổng thống bị lật đổ Kurmanbek Bakiev, bà Otunbayeva được đánh giá là khá mềm dẻo và khéo léo khi một mặt kiên quyết buộc ông phải từ chức, mặt khác vẫn để ngỏ lối rời đất nước an toàn cho Tổng thống và gia đình.
Cùng lúc, Chính phủ lâm thời phải gồng mình tìm cách vãn hồi luật pháp và trật tự tại thủ đô Bishkek và hầu khắp đất nước, do nạn cướp bóc và đốt phá lan tràn ngay sau khi chính phủ cũ sụp đổ. Căng thẳng hiện vẫn kéo dài, đặc biệt là tại miền nam nơi những người trung thành với ông Bakiev tự lập nên chính quyền riêng bất chấp Chính phủ lâm thời.
Phát biểu tại họp báo hôm 16.4, bà Otunbayeva nhấn mạnh còn quá sớm để nói rõ liệu bà có chạy đua tranh cử tổng thống hay không, đồng thời cũng lưu ý rằng quyết định để ông Bakiyev rời sang Kazakhstan tuy chọc giận nhiều người, nhưng trách nhiệm chính hiện nay của bà là hoà giải chính trị. “Tôi muốn là người hoà giải. Chúng tôi không có các đảng phái mạnh, nhưng ba đảng đang đứng đầu các lực lượng của chính quyền lâm thời nếu không liên kết lại sẽ đánh mất tất cả” - bà khẳng định.
Về những mối quan hệ chiến lược, bà Otunbayeva cam kết “sẽ tạo thế cân bằng đúng đắn trong quan hệ với cả Nga và Mỹ”, đồng thời nói bà không thấy có vấn đề gì trong quan hệ với Trung Quốc.
“Bà Otunbayeva là gương mặt đất nước hiện nay - Erica Marat, nhà phân tích và cũng là một tác giả viết về Trung Á tại thủ đô Bishkek, nói - Nhưng họ đang gọi mình là chính phủ lâm thời và sẽ thêm những thay đổi có thể đang được chờ đợi”.
