Báo cáo kinh tế vĩ mô vừa công bố của ngân hàng HSBC nhận định với những chỉ số kinh tế lạc quan, Việt Nam dường như đang đứng ngoài các dòng tin tức bất ổn diễn ra trên thế giới. Hoạt động xuất khẩu trong tháng 6 tăng 18% so với năm ngoái, đưa mức tăng trưởng từ đầu năm đến nay đạt gần 10%. Chỉ số Nhà Quản trị mua hàng (PMI) cũng tích cực không kém với mức tăng trưởng mạnh trong quý II. Tăng trưởng tín dụng cũng tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái nhờ vào nhu cầu cải thiện.
Triển vọng kinh tế Việt Nam thêm phần sáng sủa khi cánh cửa hội nhập ngày càng mở rộng. Ngày 29/6 vừa qua, Tổng thống Mỹ Obama đã ký ban hành luật về Quyền xúc tiến thương mại (TPA) cho thấy các cuộc đàm phán đối với Hiệp định kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương có thể sẽ kết thúc trong những tháng tới. Đối với Việt Nam, đây là một tín hiệu tích cực khi trước giờ vẫn chưa ký kết hiệp định thương mại tự do với Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất.
Cũng trong thời điểm này, Chính phủ ban hành Nghị định 60 cho phép tháo bỏ trần sở hữu nước ngoài (room) 49% đối với nhiều lĩnh vực từ ngày 1/9/2015, ngoại trừ một số ngành kinh doanh có điều kiện. Theo các chuyên gia, bản thân nghị định này là một bước đi đúng hướng khi thị trường chứng khoán Việt Nam có mức vốn hóa khoảng 55 tỷ USD, song nhiều lĩnh vực đã cạn room khiến nhà đầu tư nước ngoài không thể tham gia thêm.
"Chúng tôi tin hiệp định TPP sẽ rất có lợi đối với Việt Nam. Việt Nam là quốc gia có nguồn lao động chi phí rẻ dồi dào và xu hướng này sẽ còn tiếp tục trong hai thập kỷ tới. Năng suất lao động của Việt Nam dù đang ở mức thấp nhất trong khu vực nhưng lại có tốc độc tăng trưởng nhanh nhờ vào khu vực đầu tư nước ngoài hoạt động hiệu quả hơn. Chúng tôi kỳ vọng tăng trưởng GDP sẽ tăng nhanh trong vài năm tới", báo cáo của HSBC nêu.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu của nhà băng này cũng đặt câu hỏi liệu Việt Nam có thể tiến xa hơn sau những thành công được gặt hái dễ dàng nhờ vào việc sử dụng nguồn lao động giá rẻ để tăng trưởng.
Theo các nhà phân tích, mô hình tăng trưởng dựa vào lợi thế cạnh tranh về chi phí nhân công và quỹ đất canh tác dồi dào sẽ không bền vững. Hiện Việt Nam có dân số ít hơn so với Philippines nhưng lực lượng lao động lại lớn hơn, chỉ đứng thứ hai sau Indonesia trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, trong trung hạn, nguồn cung lao động giá rẻ dư thừa sẽ biến mất và chi phí lương giá rẻ sẽ không còn.
Nguồn: CEIC,HSBC
Nguyên nhân chính nằm ở việc quản trị nguồn lực, đặc biệt là phân bổ nguồn vốn. Kể từ khi gia nhập vào Tổ chức Thương mại quốc tế (WTO) vào tháng 1/2007, hoạt động của khu vực doanh nghiệp trong nước vẫn chưa hiệu quả, khối doanh nghiệp Nhà nước tiếp tục chi phối các hoạt động đầu tư dù đóng góp rất ít vào sản lượng quốc gia. Bản thân Nghị định 60 về nới tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài vẫn còn thiếu các chi tiết cụ thể cũng như duy trì trần sở hữu đối tại các ngân hàng cho thấy tiến độ cải cách vẫn còn diễn ra khá chậm.
"Việt Nam đang dần dần tự do hóa nền kinh tế nhưng không có nghĩa điều này có thể thực hiện trong một sớm một chiều. Cho dù là những nỗ lực nhằm cổ phần hoá các doanh nghiệp có vốn Nhà nước hay việc tự do hoá cổ phần công đối với khối ngoại, nhà nước cần lưu ý đến các chi tiết luật cũng như việc thi hành", HSBC nhận định.
Kết luận báo cáo, nhóm nghiên cứu của HSBC cho rằng đóng góp lớn nhất cho tăng trưởng của Việt Nam trong những năm tới sẽ là thương mại nhờ vào các thoả thuận quan trọng như TPP và nguồn lực chi phí lao động. Tuy nhiên, nền kinh tế cũng tồn tại nguy cơ xuất phát từ chính nội tại khi việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả sẽ khiến cho năng suất suy yếu dần và khiến Việt Nam rơi vào cái bẫy thu nhập trung bình thấp.
"Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy thoát ra khỏi điều này là khó có thể và đòi hỏi những nỗ lực tích cực hơn để thúc đẩy đầu tư hiệu quả, cho dù ở đầu tư cơ sở hạ tầng phần cứng hay mềm", nhóm đưa ra khuyến cáo.
