Hỏi: Chào bác sĩ, tôi sinh năm 1979, chồng sinh năm 1963. Cả hai đều quá bận với công việc, anh ấy thì hầu như ngày nào cũng phải uống rượu tiếp khách. Tôi từ sớm đã rất mong có một đứa con vì mình cũng lớn tuổi rồi. Và tôi thật sự vui mừng khi phát hiện mình có thai được gần 4 tuần, nhưng khi cho chồng biết thì tin vui thì anh ấy sốc và đưa cho tôi xem kết quả xét nghiệm tin‌ּh dịc‌ּh đồ là không thể có con (số lượng tin‌ּh trù‌ּng tiến tới nhanh là 0%, tỷ lệ sống cũng chỉ có 58%). Tôi không biết chuyện này là như thế nào nữa và đang hết sức lo lắng vì chồng một mực không tin cái thai là của anh ấy. Liệu việc tôi có thai khi chồng vô sinh là có thể hay không và chất lượng thai có bị ảnh hưởng gì không?

Đáp: Chào chị,

Cách đây 5-6 năm, tôi có mổ cho một bệnh nhân. Sau mổ 4 tháng, anh đến khám bệnh, thông báo vợ có thai, nhưng anh không vui vì kết quả tin‌ּh dịc‌ּh đồ của anh chỉ có 4% tin‌ּh trù‌ּng di động. Anh này không hiểu được vợ anh có con với ai vì tin‌ּh trù‌ּng của anh đâu có bình thường (trên phiếu tin‌ּh dịc‌ּh ghi rõ trị số bình thường là độ di động nhanh phải trên 25%).

Vài năm trước, tôi gặp một trường hợp chồng đã triệt sản mà vợ lại mang bầu 4 tháng. Cô vợ rầu rĩ đến muốn t‌ּự t‌ּử. Khi thử tin‌ּh dịc‌ּh thì phát hiện ra rằng, dù đã triệt sản nhưng anh chồng vẫn có vài con tin‌ּh trù‌ּng trong tin‌ּh dịc‌ּh.

Nói như vậy để chị và hy vọng là người bạn đời của chị hiểu rằng: tin‌ּh trù‌ּng yếu không có nghĩa là không thể có thai. Chỉ khi nào trong tin‌ּh dịc‌ּh không có tin‌ּh trù‌ּng thì mới không có con tự nhiên được thôi (tuy nhiên, nếu đi chữa trị để tin‌ּh dịc‌ּh có tin‌ּh trù‌ּng trở lại thì vẫn có khả năng có con tự nhiên được).

tin‌ּh trù‌ּng vẫn còn là một “ẩn số” đối với y học. Hiện nay, y học có thể đưa ra con số bình thường của chiều cao c‌ơ th‌ể, của lượng đường trong máu... nhưng vẫn chưa có một con số bình thường thuyết phục của tin‌ּh dịc‌ּh. 30 năm trước, các bác sĩ cho rằng cần phải có trên 40 triệu tin‌ּh trù‌ּng/ml tin‌ּh dịc‌ּh thì mới gọi là bình thường. Hơn 10 năm trước, con số "bình thường" này rút lại là 20 triệu con tin‌ּh trù‌ּng/ml tin‌ּh dịc‌ּh. Và năm 2009 thì y học lại đưa ra con số "bình thường" thấp hơn, chỉ còn 15 triệu tin‌ּh trù‌ּng/ml tin‌ּh dịc‌ּh thôi. Và biết đâu 10-20 năm nữa, con số "bình thường" sẽ còn thấp hơn nữa.

Một điều quan trọng là Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khi đưa ra các con số của tin‌ּh dịc‌ּh đồ chỉ gọi đó là "chuẩn tham khảo" (reference values) chứ không hề gọi là trị số bình thường (normal values). Chữ "bình thường" được tránh dùng vì người ta e rằng nhiều người sẽ vin vào đó để tin là mình không thể có con, các bác sĩ ham lợi sẽ dựa vào đó để hù bệnh nhân: "tin‌ּh dịc‌ּh đồ của ông đâu có bình thường, không có con được đâu. Muốn có con thì cần phải điều trị: phải uống thuốc, hay phải mổ, hay phải thụ tinh...". Dĩ nhiên, khi bệnh nhân đi điều trị thì bác sĩ sẽ là người hưởng lợi. Chuẩn tham khảo mà WHO đưa ra chỉ có ý nghĩa khuyến cáo: nếu tin‌ּh dịc‌ּh đồ của bệnh nhân nằm dưới các con số tham khảo này thì khả năng sinh sản của bệnh nhân giảm, giảm chứ không có nghĩa là không thể; nếu không điều trị thì cơ hội có con của bệnh nhân thấp hoặc không xảy đến nếu có kèm theo các yếu tố khác như: "gần gũi" thưa, vợ lớn tuổi, vợ cũng có bệnh về sinh sản.... Chữ "trị số bình thường" in to chình ình trên các tờ xét nghiệm tin‌ּh dịc‌ּh đã làm bao người lo lắng, kể cả những thanh niên trẻ chưa lập gia đình và cũng khiến một số ông chồng mất ngủ vì không tin vợ mình.

Gần đây có một dạng biế‌ּn thá‌ּi khác của tin‌ּh dịc‌ּh đồ là con số hình dạng bình thường. Nghiên cứu năm 2009 cho thấy những ai có tỉ lệ hình dạng tin‌ּh trù‌ּng bình thường dưới 3% thì rất khó có thai tự nhiên. Và thế là nở rộ tình trạng các tin‌ּh dịc‌ּh đồ, ngoài dòng chữ "trị số bình thường", còn có thêm kết quả hình dạng bình thường chỉ có 1-2%, mặc dù mật độ và các chỉ số khác như độ di động, tỉ lệ sống đều cao. Thế là, các cặp vợ chồng lại được khuyên: "phải điều trị thôi, nếu không thì không có con tự nhiên được".

Tôi vẫn thường lấy ví dụ về chuyện hùn hạp để có con. Muốn có một đứa bé cần có 10 đồng, trong đó 5 đồng (50% vốn) của chồng và 5 đồng (50% vốn) của vợ. Nếu chồng yếu vốn (tin‌ּh trù‌ּng) yếu, chỉ góp được 1 đồng thôi, mà gặp vợ khỏe, mạnh vốn, góp được 9 đồng thì hai vợ chồng vẫn đẻ con sòn sòn. Trường hợp chồng chị, dù tin‌ּh dịc‌ּh của anh ấy yếu, độ di động là 0% (nhưng trong số hằng chục triệu, hàng trăm triệu con tin‌ּh trù‌ּng mỗi lần xuấ‌ּt tin‌ּh, vẫn có, dù rất ít, những con khỏe, bơi mạnh, di động nhanh) thì xem như anh ấy chỉ có 1 đồng, nếu gặp người phụ nữ chỉ có 5 đồng thì hai người không có con được (với điều kiện anh ấy không chữa trị). Nhưng nếu anh ấy gặp người phụ nữ mạnh, góp 9 đồng, hay một người phụ nữ chỉ có 7 đồng, nhưng một ngày đẹp trời, vốn tăng lên 9 đồng, thì hai người vẫn có con với nhau tự nhiên được.

Khẳng định quan hệ cha-con, mẹ-con về mặt sinh học thì chỉ có xét nghiệm DNA mới có giá trị. Nhưng xét nghiệm này thường chỉ cần tới khi có vấn đề pháp lý, còn trong đại đa số trường hợp khác, chỉ cần hiểu vấn đề, tin nhau là đủ kết luận rồi.

Hy vọng rằng câu trả lời của tôi sẽ giúp anh chị giải tỏa được vấn đề tế nhị giữa hai người. Sau cùng, về chất lượng của thai thì chị cần đến bác sĩ sản khoa khám thai, để được thử máu, siêu âm thai... đánh giá chính xác hơn.

Theo TS. BS. Nguyễn Thành Như